Artıq XIX əsrdəki, XX əsrdəki Azərbaycan yoxdur. Həmin dövrlərdə
Azərbaycanın zəifliyini fürsət bilib bundan məharətlə istifadə edən qüvvələr
indi tamam fərqli bir #Azərbaycanla üzləşirlər. Azərbaycana qarşı daimdüşmənçilik, kin-küdurət bəsləyən, soyqırmı törətməyə çalışan, etnikmünaqişələr yaradan #Ermənistan indi özündən qat-qat güclü, dünyaya inteqrasiya etmiş, demokratiya yolunda irəliləyən, supergüclər tərəfindən tanınıb, hörmət edilən bir Azərbaycan görür! #Türkiyə prezidenti R.T.Ərdoğan #NATO sammitində iştirak etdikdən sonra #Azərbaycana gəldi. Ərdoğan #Qarabağ məsələsini də sammitdə müzakirə etdi. Yəni buralarda gözü olan bəzi dövlətlərə bölgənin sahibsiz olmadığı mesajını verdi. Ərdoğan işğaldan azad edilən tarixi Azərbaycan torpağı olan Şuşaya gedərək Prezident İlham Əliyevlə böyük əhəmiyyət kəsb edən bəyannamə imzaladı. Bu bəyannamədən sonra hər iki tərəfarasındankı əlaqələr daha da artacaq. Şuşada Türk konsulluğunun açılması düşmənlərə gözdağı olacaq. Adətən səfirlik paytaxtda konsulluq isə əhəmiyyətli şəhərlərdə açılır. Konsulluğun Şuşada açılması onun böyük mahiyyət kəsb etdiyini göstəricisidir. Şuşa Azərbaycanın qərb hissəsində
mərkəz rolunu oynayır. XIX-XX əsrlərdə #Şuşa Qafqazın musiqi mərkəzinə
çevrilmişdi. Hətta Şuşan “Kiçik Paris”, “#Azərbaycan musiqisinin beşiyi” və
“#Zaqafqaziyanın konservatoriyası” adlandırırdılar. Buranın geri qaytarılması ilə
düşmənin beli sınmış oldu.
Digər bir mühüm məsələ isə Zəngəzur dəhlizi ilə bağlıdır. Ərdoğan dəhliz
haqqında danışarkən onun prestijli bir yol olacağını dedi. Bu da dəhlizin bir
neçə müddətdən sonra açılaçağından xəbər verir. Tarixi Azərbaycan ərazisi olan
#Zəngəzur mahalı Ermənistanın #Qafan, #Gorus, #Sisian, #Mehri rayonlarını(bu
ərazilər də Azərbaycanındır, lakin beynəlxalq arenada Ermənistana aiddir) və
Azərbaycanın #Zəngilan, #Qubadlı, #Laçın rayonlarını əhatə edir. 1920-ci ildə
#Zəngəzur Sovet Rusiyası tərəfində 2 hissəyə(qərb və şərq) bölünür və qərb
hissəsi ermənistana verilir. Ancaq bu gün bu problemlər aradan qalxacaq.
Prezident işğaldan azad edilmiş ərazilərə səfər edərkən subliminal mesajlar
verdi. Bu mesajlardan biri Şərqi Zəngəzurun qərblə birləşəcəyinə işarə
etməsidir. Elə #Şuşa #bəyannaməsində də bu məsələ əsas prioritetlərdən oldu.
Zəngəzur dəhlizinin açılmasının #Rusiyanın narahatlıqla qarşılayacağını zənn
etmirəm. #Ərdoğan çox güman #Rusiya prezidenti #Putinlə də görüşəcək. Və bu
görüşdə masaya yatırılanlardan biri də məhz bu dəhliz olacaq!
Bu dəhliz vasitəsilə Azərbaycan #Türkiyə ilə rahat quru yol vasitəsilə əlaqə
saxlaya biləcək. Eyni zamanda ermənistan tərəfi də ağıllı davranıb, şərtləri
qəbul edib, kompromisə getsə düçar olduğu bu çətin vəziyyətdən çıxa bilər.
Həmçinin Ərdoğan da ermənistan tərəfinə müraciət edərək buzların əridilməsinə
işarə elədi. Ərdoğan 3+3 planı(#Azərbaycan, #Türkiyə, #Gürcüstan, #İran, #Rusiya və #Ermənistan) barədə də danışdı. Bu plan ilə bölgə dövlətləri birlikdə hərəkət edərək əlaqələri artırıb, böyük faydalar qazana bilərlər. Ərdoğanın Şuşa səfəri əminəm ki, bəzi qonşu dövlətləri eyni zamanda xarici dövlətləri də rahatsız etdi.
İran da Ərdoğanın bu səfərindən narhat olub çox güman. Və çalışacaq ki,
sərhədləri qorusun və ara-sıra gözdağı verən işlərə əl atsın. Amma bunların çox
da böyük əhəmiyyəti olmayacaq. Dəhliz açıldıqdan sonra Azərbaycanın irandan
asılılığı(yol cəhətdən asılılıq, yəni Azərbaycan Naxçıvana, Türkiyəyə iran
vasitəsilə keçib gedə bilirdi)qalmayacaq.
Bölgə dövlətləri bu zamandan sonra Azərbaycanla münasibətləri korlamaq
niyyətinə düşsələr, itirən özləri olacaq. Bunu yaxşı bilirlər. Yenə də deyirəm,
artıq bu dövlətlərin qarşısında aciz dayanan Azərbaycan yoxdur, yumruğunu
masaya vuran, sözünün əri olan Azərbaycan vardır!
Bu bəyannamə təsadüfü xarakter daşımır. Bəyannamənin 15 İyun Azərbaycanın
qurtuluş günündə, eyni zamanda Qars müqaviləsinin 100 illiyinə az qalmış bir
zamanda imzalanması planlı şəkildə oldu.100 il bundan əvvəl Ermənistan tərəfi
Naxçıvana əsassız iddialar səsləndiridilər. Qars müqaviləsi ilə (1921 13
Oktyabr) bu iddialar puç oldu. Amma buna baxmayaraq dəfələrlə müqavilənin
qüvvədən düşməsinə səy göstərdilər. Bu işdə isə havadarlarının da az rolu
olmadı. Naxçıvana təkcə ermənistan deyil bir neçə dövlətlər göz dikmişdi. Hətta
ABŞ Qarabağı, Zəngəzuru Azərbaycan ərazisi kimi tanımaq qarşısında
Naxçıvanda ABŞ general-qubernatorluğunun açılmasını təklif etmişdi. Bu isə
göstərir ki, Naxçıvan mühüm strateji mövqeyə malikdir. Atatürkün Naxçıvanı
"türk qapısı", Kazım Paşa Qarabəkirin isə "şərq qapısı" adlandırması təsadüfi
deyildir.
Lakin bu gün bu bəyannamə ilə absurd xəyallara dalanların ümidləri bir daha
məhv oldu! Bəyannamədə təhlüksəsislik məsələsi də mühüm yer aldı.
Tərəflərdən biri xarici müdaxiləyə məruz qalarsa, yardımlar əsirgənilməyəcək.
Hər iki tərəf arasında daha əvvəl də belə bir anlaşma var idi, amma indiki aşkar
formada bir bəyannamə olub, düşmənlərə açıq bir mesaj verən formatına
malikdir.Səfərdə Xankəndi məsələsi də yan keçmədi. Liderlər öz aralarında
sübliminal mesajlardan istifadə edərək Xankəndinə də eyham vurdular.
Prezidentin o iki dağın arasında Xankəndi yerləşir deməsi və Ərdoğanın da
otelin orda olduğunu soruşmasına cavab olaraq Prezidentin orda da olacaq
söyləməsi Xankəndinin də aqibətinin leyhimizə olacağına dəlalət verir. Eyni
zamanda tərəflər “Siha"(silahlı insansız hava aparatları) istehsalı baradədə
razılaşdılar. Azərbaycan artıq “Siha" emalına başlayacaq ki, bu da onun hərbi strukturuna böyük təsir göstərəcək, silah arsenalında əhəmiyyətli yerə malik
olacaq. Xatırladım ki, 44 günlük vətən müharibəsində ermənistan tərəfi ən çox
bu aparatlardan qorxurdular.
Şuşa bəyannaməsini “Əsrin müqaviləsi 2” adlandırmaq olar. 1994-cü ildə
imzalanan Əsrin müqaviləsi geriləmə dövründə olan Azərbaycanı inkişafa
apardı. Bu günki Şuşa bəyannaməsi də Azərbaycanı daha da irəli aparacaq.
Artıq ayaqları üstündə duran, lazımı yerdə öz sözünü deyən güclü bir
Azərbaycan vardır!
Elman Vəliyev (Siyasi ekspert)
Comments